Διδάσκοντας τα Γιάμα και τα Νιγιάμα στο μάθημα της Γιόγκα
της Λίντας Καπετάνιου
ε) Ίσβαρα Πρανιντάνα
Αυτό το Νιγιάμα μας προτρέπει να παραδώσουμε το εγώ μας σε μια ανώτερη δύναμη. Κατ’ αρχή είναι μεγάλη υπόθεση να καταλάβει κανείς οτι υπάρχει μια δύναμη ανώτερη από το εγώ μας. Δεν το ξέρουν όλοι. Ούτε θέλουν να το μάθουν όλοι. Οι περισσότεροι όλο κι όλο που ξέρουν από τον ευατό τους είναι το εγώ τους και το προτιμούν. Δεν θέλουν να το απαρνηθούν, δεν είναι έτοιμοι να το κάνουν και αυτό είναι εντάξει. Δεν μπορεί κανείς να τους αναγκάσει και δεν θα έπρεπε.
Όταν κανείς επιτίθεται στο εγώ του άλλου, το κάνει να γίνει πιο ισχυρό για να αμυνθεί ή να κυριαρχήσει. Επομένως, ο καθένας μόνο στο δικό του εγώ μπορεί και πρέπει να δουλέψει, ώστε να απελευθερωθεί από αυτό. Και θα το κάνει μόνο όταν συνειδητοποιήσει τον πρόσθετο και περιττό πόνο που του δημιουργεί.
Για να ελευθερωθούμε από το εγώ μας, αφιερώνουμε τα έργα και τους καρπούς των έργων σε μια δύναμη ανώτερη από το εγώ μας. Οι περισσότεροι μαθητές και δάσκαλοι της Γιόγκα ενδιαφέρονται υπερβολικά για τα αποτελέσματα των προσπαθειών τους. Θέλουν κάτι να πετύχουν και αυτό δημιουργεί ένταση και άγχος, προσδοκίες και έδαφος – από τη μια - για ματαιοδοξία και έπαρση ή – από την άλλη – για ανασφάλεια, φόβο, απογοήτευση και μειονεκτικότητα.
Το εγώ κατατρέχεται από μανία επίτευξης. Ο δάσκαλος μπορεί να μειώσει τη μανία επίτευξης στους μαθητές, βάζοντας τους προτεραιότητες εργασίας με το σώμα, την αναπνοή και το νου, άσχετα με τον τυχόν τελικό στόχο. Μπορεί μάλιστα να τους εμφυσήσει την ιδέα οτι δεν υπάρχει πραγματικά τελικός στόχος, αλλά μια διαρκής προσπάθεια τελειοποίησης, που ίσως δεν την φτάνουμε ποτέ. Είναι η διαδιασία που έχει αξία και όχι ο στόχος.
Μπορεί να τους θυμίζει ότι είναι πιο σημαντικό να κάνουμε τη σωστή προσπάθεια και το τι αισθανόμαστε κάνοντας μια Άσανα, παρά το εξωτερικό σχήμα ή η εικόνα της «τελικής» στάσης.
Μπορεί να τους εξηγήσει ότι στη Γιόγκα πάντα «τείνουμε» προς μια τελειοποίηση, αλλά ότι στην ουσία μπορεί να μην τη φτάσουμε ποτέ, γιατί πάντα θα υπάρχει μια πιο δύσκολη άσκηση να κάνουμε, όταν τελειοποιήσουμε την προηγούμενη. Μπορεί να τους εξηγήσει επίσης, ότι το όφελος είναι στη σωστή προσπάθεια και την τήρηση των σωστών προτεραιοτήτων και όχι στην επίτευξη της τελικής στάσης. Ας αντλήσουν λοιπόν χαρά από την ίδια τη διαδικασία και όχι από την επίτευξη.
Ο ίδιος ο δάσκαλος καλό είναι να αποφεύγει να αποδίδει την επιτυχία των μαθητών τους στον εαυτό του. Επίσης, πρέπει να αποφεύγει τη θεοποίηση και τη λατρεία που συχνά οι μαθητές προβάλλουν πάνω στο δάσκαλο τους. Είναι καλό να νιώθει μεν καλά για τον εαυτό του, αλλά να αποδίδει την πρόοδο τους στη δική τους προσπάθεια, στη σοφία του ίδιου του συστήματος της Γιόγκα και στον δικό του δάσκαλο, που τον δίδαξε πώς να γίνει καλός δάσκαλος.
Μέσα σ’ αυτό που διδάσκει ένας δάσκαλος υπάρχει η εμπειρία και η γνώση μιας διαχρονικής αλυσίδας προηγούμενων δασκάλων και μαθητών. Επομένως, καλό είναι να αποδίδει ο δάσκαλος ευγνωμοσύνη σ’ αυτούς που προηγήθηκαν. Καμία γνώση και καμία επίτευξη δεν είναι δική μας.
Η εξάσκηση στη Γιόγκα μας δίνει ενέργεια. Όταν προσφέρουμε, μας δίνεται περισσότερη. Αν το περίσσευμα ενέργειας δεν διοχετευτεί στην Κάρμα Γιόγκα, τρέφει το εγώ μας και το διογκώνει. Ας διδάξουμε τους μαθητές μας πώς να το αποφύγουν αυτό, προσφέροντας σε ότι αντιπροσωπεύει γι’ αυτούς ένα ανώτερο ιδανικό, π.χ.: το καλό των άλλων, την ευημερία της ανθρωπότητας ή στην Παγκόσμια Συνειδητότητα.
Αυτό το Νιγιάμα μας προτρέπει να παραδώσουμε το εγώ μας σε μια ανώτερη δύναμη. Κατ’ αρχή είναι μεγάλη υπόθεση να καταλάβει κανείς οτι υπάρχει μια δύναμη ανώτερη από το εγώ μας. Δεν το ξέρουν όλοι. Ούτε θέλουν να το μάθουν όλοι. Οι περισσότεροι όλο κι όλο που ξέρουν από τον ευατό τους είναι το εγώ τους και το προτιμούν. Δεν θέλουν να το απαρνηθούν, δεν είναι έτοιμοι να το κάνουν και αυτό είναι εντάξει. Δεν μπορεί κανείς να τους αναγκάσει και δεν θα έπρεπε.
Όταν κανείς επιτίθεται στο εγώ του άλλου, το κάνει να γίνει πιο ισχυρό για να αμυνθεί ή να κυριαρχήσει. Επομένως, ο καθένας μόνο στο δικό του εγώ μπορεί και πρέπει να δουλέψει, ώστε να απελευθερωθεί από αυτό. Και θα το κάνει μόνο όταν συνειδητοποιήσει τον πρόσθετο και περιττό πόνο που του δημιουργεί.
Για να ελευθερωθούμε από το εγώ μας, αφιερώνουμε τα έργα και τους καρπούς των έργων σε μια δύναμη ανώτερη από το εγώ μας. Οι περισσότεροι μαθητές και δάσκαλοι της Γιόγκα ενδιαφέρονται υπερβολικά για τα αποτελέσματα των προσπαθειών τους. Θέλουν κάτι να πετύχουν και αυτό δημιουργεί ένταση και άγχος, προσδοκίες και έδαφος – από τη μια - για ματαιοδοξία και έπαρση ή – από την άλλη – για ανασφάλεια, φόβο, απογοήτευση και μειονεκτικότητα.
Το εγώ κατατρέχεται από μανία επίτευξης. Ο δάσκαλος μπορεί να μειώσει τη μανία επίτευξης στους μαθητές, βάζοντας τους προτεραιότητες εργασίας με το σώμα, την αναπνοή και το νου, άσχετα με τον τυχόν τελικό στόχο. Μπορεί μάλιστα να τους εμφυσήσει την ιδέα οτι δεν υπάρχει πραγματικά τελικός στόχος, αλλά μια διαρκής προσπάθεια τελειοποίησης, που ίσως δεν την φτάνουμε ποτέ. Είναι η διαδιασία που έχει αξία και όχι ο στόχος.
Μπορεί να τους θυμίζει ότι είναι πιο σημαντικό να κάνουμε τη σωστή προσπάθεια και το τι αισθανόμαστε κάνοντας μια Άσανα, παρά το εξωτερικό σχήμα ή η εικόνα της «τελικής» στάσης.
Μπορεί να τους εξηγήσει ότι στη Γιόγκα πάντα «τείνουμε» προς μια τελειοποίηση, αλλά ότι στην ουσία μπορεί να μην τη φτάσουμε ποτέ, γιατί πάντα θα υπάρχει μια πιο δύσκολη άσκηση να κάνουμε, όταν τελειοποιήσουμε την προηγούμενη. Μπορεί να τους εξηγήσει επίσης, ότι το όφελος είναι στη σωστή προσπάθεια και την τήρηση των σωστών προτεραιοτήτων και όχι στην επίτευξη της τελικής στάσης. Ας αντλήσουν λοιπόν χαρά από την ίδια τη διαδικασία και όχι από την επίτευξη.
Ο ίδιος ο δάσκαλος καλό είναι να αποφεύγει να αποδίδει την επιτυχία των μαθητών τους στον εαυτό του. Επίσης, πρέπει να αποφεύγει τη θεοποίηση και τη λατρεία που συχνά οι μαθητές προβάλλουν πάνω στο δάσκαλο τους. Είναι καλό να νιώθει μεν καλά για τον εαυτό του, αλλά να αποδίδει την πρόοδο τους στη δική τους προσπάθεια, στη σοφία του ίδιου του συστήματος της Γιόγκα και στον δικό του δάσκαλο, που τον δίδαξε πώς να γίνει καλός δάσκαλος.
Μέσα σ’ αυτό που διδάσκει ένας δάσκαλος υπάρχει η εμπειρία και η γνώση μιας διαχρονικής αλυσίδας προηγούμενων δασκάλων και μαθητών. Επομένως, καλό είναι να αποδίδει ο δάσκαλος ευγνωμοσύνη σ’ αυτούς που προηγήθηκαν. Καμία γνώση και καμία επίτευξη δεν είναι δική μας.
Η εξάσκηση στη Γιόγκα μας δίνει ενέργεια. Όταν προσφέρουμε, μας δίνεται περισσότερη. Αν το περίσσευμα ενέργειας δεν διοχετευτεί στην Κάρμα Γιόγκα, τρέφει το εγώ μας και το διογκώνει. Ας διδάξουμε τους μαθητές μας πώς να το αποφύγουν αυτό, προσφέροντας σε ότι αντιπροσωπεύει γι’ αυτούς ένα ανώτερο ιδανικό, π.χ.: το καλό των άλλων, την ευημερία της ανθρωπότητας ή στην Παγκόσμια Συνειδητότητα.